Tüm gebe kadınların en az dörtte üçünde bir miktar bulantı ve kusma olur. Klinik tablo hafif ve sınırlı rahatsızlıkla, aşırı su kaybı , tehlikeli kusma, sıvı elektrolit denge bozukluğu ve halsizlik arasında değişkenlik gösterir. Gebelikte görülen inatçı aşırı bulantı ve kusma durumuna HİPEREMEZİS GRAVİDARUM denir. Bazen bulantı ve kusma gebelikte sorun yaratabilecek başka hastalıkların habercisi olabilir.
Gebeliğe bağlı bulantı ve kusmanın nedeni henüz bilinmemektedir. Gebelikte sindirim sistemi hareketleri yavaşlamakta ve midenin boşalma süresi uzamaktadır. Progesteron denilen ve hamilelikte yükselen bir kadınlık hormonu bu durumdan sorumlu tutulmaktadır. Bunun yanında Östrojen ve gebelikte plasentadan salgılanan Human Koryonik Gonadotropin hormonu da bulantı kusmadan sorumlu tutulmuşlardır. Bu hormon veya faktörlere bağlı olsun veya olmasın bulantı ve kusma sıklıkla gebeliğin beş ve altıncı haftasından sonra ortaya çıkar ve erken ikinci trimestr‘e kadar sürebilir. Bulantının en şiddetli olduğu zamanlar sabah yataktan kalkıldığındadır. Buna rağmen şiddetli olgularda şikayetler gün boyu sürer. Çoğu gebe kadın bu bulantı ve kusmalarını bazı kokuların tetiklediğini söyler. Gebelik bulantısıyla ilişkili bir diğer bulgu da ağızda aşırı salya birikimidir. Pityalizm denilen bu durum da öğürmeye ve kusmaya yol açar.
Gebeliğe bağlı bulantısı olan her kadında geniş bir değerlendirmeye ihtiyaç yoktur. Ancak uzamış veya şiddetli bulantı ve kusması olan gebelerde gebelik dışı nedenlerin de araştırılması gereklidir. Gebelikle beraber olabilecek ve aşırı bulantı ve kusmaya yol açan durumlar, viral gastoenterit, gestasyonel trofoblastik hastalık, hepatit ve idrar yolu enfeksiyonudur. Bu hastalıkları tespit için;
- Hikaye ve fizik muayene
- Tam kan sayımı
- İdrar tetkiki veya idrar kültürü veya her ikisi
- Hepatit A, B ve C için seroloji
- Karaciğer Enzimleri
- Uterusun Ultrasonografik İncelemesini kapsamalıdır.
Her ne kadar bu parametreler çok hasta olan gebe kadınlarda değerlendirilse de çoğu vakada gebelik dışında herhangi bir neden bulunmaz. Hastanın değerlendirilmesi mutlaka hidrasyon durumunu ve olabilecek kimyasal bozuklukların incelenmesini de kapsamalıdır. Yardımcı testler şunlardır;
- Tam İdrar Tahlili
- Serum Aseton Düzeyi
- Serum Elektrolitleri
Gebenin serum ve idrarında yüksek miktarlarda Aseton olması gebenin kalori miktarının büyük kısmını lipolizden sağlandığının göstergesi olabilir. Sonuç olarak bu hastanın glikoz ve glikojen depolarının tükendiği ve damar yoluyla serum tedavisinden fayda sağlayacağı akla gelmelidir.
Hiperemesiz Gravidarumlu kadınların psikolojik değerlendirmeleri hakkında çok şey yazılmıştır. Aşırı bulantı ve kusması olan kadınların gebeliği kabul etmedikleri veya evde istenmeyen bir durum için yardım arıyor olabilecekleri söylenebilir. Her ne kadar şiddetli bulantı ve kusması olan gebe kadınların psikolojik ve sosyal ihtiyaçlarının değerlendirilmesi uygunsa da, uygun tıbbi bakım birinci planda düşünülmelidir.
TEDAVİ
Erken gebelik sırasında bulantı ve kusma şikayeti olan kadınlar sıklıkla önerilen diyete cevap vereceklerdir. Gebe kadınlara sık, küçük öğünler yemesi ve hoşlarına gitmeyen yemekleri yememeleri önerilmelidir. Bilinçli gebeler de kendilerini günde üç büyük öğüne dayanan dengeli bir beslenmeye zorlamak sık rastlanan bir davranıştır. Bununla beraber süt gibi gerçekte bazı erişkinler tarafından çok az tolere edilebilen bazı gıdaların normal gebelik için zorunlu olduğuna dair yaygın bir inanış vardır. O halde tolere edilebilen gıdaların küçük miktarlarda tüketilebileceği ve bu türden yeme alışkanlıklarının gebeliğe zarar vermeyeceği belirtilmelidir. Prenatal vitamin ve demir tabletleri sıklıkla erken gebelikte bulantı ve kusmaya yol açabilir ve bu bulgular ortaya çıkarsa, yeterli günlük folik asit alımı (0,4 mg/gün) sağlanarak verilmeyebilir. Bulantısı olan gebe kadın yetersiz besin alımı nedeniyle vitamin haplarının gerekli olduğunu düşündüğünden hastayı bu tedavilerin kesilmesi gerekliliğine inandırmak güç olabilir.
Hiperemezis Gravidarumlu kadınların hastaneye yatırılması ve damardan serum tedavisi gerekebilir. Şiddetli elektrolit bozukluğu bulunmayan kadında damardan serum tedavisinde %5 dextroz solüsyonu artı günde en az 70 mEq Na+ ve 40 – 60 mEq K+ olarak verilmelidir.
İnatçı kusması olan kadınlarda kanda potasyum düşüklüğü ve klor düşüklüğünün olduğu Alkaloz denilen tablo gelişebilir. Böyle durumlarda ek potasyum klorid gerekebilirse de potasyum klorid konsantrasyonu 30 mEq/ lt yi geçmemelidir. Nadir durumlarda uzamış bulantı ve kusma total parenteral beslenmeyi gerektirebilir. Gebeliğin kalori ve beslenme ihtiyaçları bu şekilde karşılanabilir.
Hiperemezis Gravidarumda başarı ile kullanılan çok az ilaç mevcuttur. İlaçların yerinde kullanımı ile, embrionun riskini arttırmadan , gebenin hidrasyonu, beslenme durumu ve rahatı düzeltilebilir. Kullanılan ilaçlar antihistaminik veya phenothiazine karakteristiği veya her ikisini içeren ajanlardır.
