Kadın İnfertilitesi (Kısırlık)

Kadın İnfertilitesi

Kısırlık yani infertilite , çiftlerin düzenli ilişki yöntemi uyguladıkları halde en az bir yıl boyunca gebelik oluşmasında başarılı olamama durumudur. Kadın kısırlığı, erkek kısırlığı ya da ikisinin bir birleşimi değerlendirildiğinde tahmin edilen çiftlerin yüzde 10 ile18’i hamile kalmakta veya başarılı bir doğum yapmakta zorlanıyor.

Kısırlığın üçte biri kadar kadın faktörlerinden ve üçte biri kadar erkek faktörlerinden kaynaklanmaktadır. Diğer üçte birlik kısmı; nedeni bilinmeyenler ve kadın ve erkek faktörlerinin birleşimidir. Kadın kısırlık nedenlerini teşhis etmek zor olabilir. Kısırlığın nedenine bağlı olacak birçok tedavi vardır. İki yıl hamile kalmaya çalıştıktan sonra, çiftlerin yaklaşık yüzde 95’i başarılı bir şekilde hamile kalmaktadır.

Belirtiler

Kısırlığın en önemli belirtisi hamile kalmamaktır. Çok uzun (35 gün veya daha fazla), çok kısa (21 günden az) aralıklarla adet görme, düzensiz veya eksik bir adet döngüsü, yumurtlamadığınız anlamına gelebilir. Dışarıdan anlaşılan başka bir belirti veya semptom olmayabilir.

Ne Zaman Doktora Görünmeli?

Ne zaman yardım alınabileceği bazen yaşınıza bağlıdır:

•35 yaşına kadar, çoğu doktor testten veya tedaviden önce en az bir yıl hamile kalmaya çalışmayı önermektedir.

•35 ile 40 yaş arasındaysanız, altı aylık bir denemeden sonra endişelerinizi doktorunuzla görüşün.

•40 yaşından büyükseniz, doktorunuz hemen teste veya tedaviye başlamak isteyebilir.

Doktorunuz sizin veya eşinizin doğurganlık problemleri biliyorsa ,düzensiz veya ağrılı adet dönemleri, pelvik enflamatuar hastalık, tekrarlanan düşükler, kanser öncesi veya endometriozis öyküsü varsa derhal test veya tedaviye başlamak isteyebilir.

Nedenler

Bu faktörlerin her biri hamile kalmak için esastır:

•Yumurtlama gerekli. Hamile kalmak için yumurtalıklarınız yumurtlama olarak bilinen bir yumurta üretmeli ve salıvermelidir. Doktorunuz adet döngüsünü değerlendirmeye yardımcı olabilir ve yumurtlamayı onaylayabilir.

•Eşinizin spermleri sağlıklı ve yeterli olmalı. Doktorunuz, eşinizin sperminin sağlığını değerlendirmek için bazı basit testler yapabilir.

•Düzenli ilişkide olmanız gerekir. Verimli zamanlarınızda düzenli cinsel ilişkide bulunmanız gerekir. Doktorunuz en verimli olduğunuzda daha iyi anlamanıza yardımcı olabilir. En iyisi iki adet arasındaki kanamasız günlerde gün aşırı ilişkide bulunmanızdır.

•Fallop tüplerinin açık ve uterusun normal olması gerekir. Yumurta ve sperm, fallop tüplerinde toplanır ve embriyonun, büyüyeceği sağlıklı bir rahim gerekir.

Hamileliğin gerçekleşmesi için, insan üreme sürecinin her adımı doğru şekilde gerçekleşmelidir. Bu süreçteki adımlar:

•İki yumurtalıktan biri olgun bir yumurta salmaktadır.

•Yumurta, fallop tüpü ile toplanır.

•Sperm, döllenme için yumurtaya ulaşmak için serviksten geçerek rahim boyunca ve fallop tüpüne yüzer ve tüpün ampulla bölgesinde yumurtayı döller.

•Döllenmiş yumurta fallop borusundan uterusa doğru ilerler.

•Döllenmiş yumurta uterusta implante edilir (yerleşir)ve büyür.

Kadınlarda, bu süreci herhangi bir aşamada bir dizi faktör bozabilir. Kadın kısırlığına, aşağıdaki faktörlerden bir veya daha fazlası neden olur.

Yumurtlama Bozuklukları

Yumurtlama bozuklukları, seyrek olarak yumurtladığınız ya da hiç yumurtlamadığınız anlamına gelir. Dört İnfertil çiftin birinde kadında yumurtlama bozukluğu mevcuttur. Üreme hormonlarının hipotalamus veya hipofiz bezi tarafından düzenlenmesi ile ilgili problemler veya yumurtalıktaki problemler yumurtlama bozukluklarına neden olabilir.

Bunları şöyle sıralayabiliriz;

Polikistik Over Sendromu ( PKOS ): PKOS , yumurtlamayı etkileyen bir hormon dengesizliğine neden olur. PKOS insülin direnci ve obezite, yüz veya vücutta anormal saç büyümesi ve sivilce ile ilişkilidir. Bu tablo kadın kısırlığının en yaygın nedenidir.

Hipotalamik Fonksiyon Bozukluğu: Hipofiz bezi tarafından üretilen iki hormone olan FSH ve LH her ay yumurtlamanın uyarılmasından sorumludur. Aşırı fiziksel veya duygusal stres, çok yüksek veya çok düşük vücut ağırlığı veya yakın zamanda meydana gelen önemli kilo alımı veya kaybı bu hormonların üretimini bozabilir ve yumurtlamayı etkileyebilir. Düzensiz veya eksik adet dönemleri en yaygın işaretlerdir.

Erken Yumurtalık Yetmezliği: Ayrıca primer over yetmezliği olarak da adlandırılan bu rahatsızlığa genellikle otoimmün cevap veya yumurtalıktan (muhtemelen genetik veya kemoterapi kaynaklı) erken yumurta kaybı neden olur. Yumurtalık artık yumurta üretmez ve 40 yaşın altındaki kadınlarda östrojen üretimini azaltır.

Çok Fazla Prolaktin: Hipofiz bezi, östrojen üretimini azaltan ve kısırlığa neden olabilecek aşırı prolaktin üretimine (hiperprolaktinemi) neden olabilir. Genellikle bir hipofiz bezi problemiyle ilgili olarak, bu başka bir hastalık için kullandığınız ilaçlardan da kaynaklanabilir.

Fallop Tüplerinde Hasar (Tüp Kısırlığı): Hasar görmüş veya tıkanmış fallop tüpleri spermlerin yumurtaya ulaşmasını önler veya döllenmiş yumurtanın uterusa geçişini engeller.

Fallop tüpü hasarının veya tıkanmasının nedenleri arasında şunlar olabilir:

•Pelvik inflamatuar hastalık, klamidya, bel soğukluğu veya diğer cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan dolayı rahim ve fallop tüplerinin enfeksiyonu

•Döllenmiş bir yumurtanın uterus yerine bir fallop tüpü içine yerleştirdiği ve geliştiği ektopik gebelik ameliyatı dahil olmak üzere karın veya pelviste önceki ameliyat

•Pelvik tüberküloz, gelişmiş ülkelerde nadirdir. Ancak dünya çapında tubal kısırlığın başlıca nedenlerinden biridir.

Endometriozis

Endometriozis normalde rahim zarını oluşturan endometriumun, diğer doku ve organlara yerleşip büyümesidir. Bu ekstra doku büyümesi – ve bunun cerrahi olarak çıkarılması – fallop tüplerini tıkayabilecek ve bir yumurta ile spermin birleşmesini önleyebilecek yara izine neden olabilir.

Endometriozis ayrıca Rahim zarını bozarak döllenmiş yumurtanın implantasyonunu da etkileyebilir. Bu durum aynı zamanda doğurganlığı sperm veya yumurtaya zarar verme gibi daha az doğrudan şekillerde etkiliyor gibi görünmektedir.

Rahim veya Serviksten Kaynaklı Nedenler

Bazı uterin veya servikal nedenler implantasyona müdahale ederek veya düşük yapma olasılığını artırarak doğurganlığı etkileyebilir:

•Rahimde iyi huylu polipler veya tümörler (fibroidler veya myomlar) yaygındır. Bazıları fallop tüplerini tıkayabilir veya doğurganlığı etkileyen implantasyona müdahale edebilir. Bununla birlikte, fibroidleri veya polipleri olan birçok kadın hamile kalmaktadır.

•Endometriozis uterusta skarlaşma veya enflamasyon, implantasyonu engelleyebilir.

•Doğuştan anormal şekilli uterus gibi uterus anomalileri, problemlerin hamile kalmasına veya gevşemesine neden olabilir.

•Serviksin daralması, kalıtsal bir malformasyon veya serviks hasarından kaynaklanabilir.

•Bazen serviks, spermin servikste uterusa girmesine izin vermek için en iyi mukus tipini üretemez.

Açıklanamayan Kısırlık

Bazen kısırlığın nedeni hiçbir zaman bulunmaz. Her iki partnerdeki birkaç küçük faktörün bir kombinasyonu açıklanamayan doğurganlık sorunlarına neden olabilir. Belirli bir cevap alamamak sinir bozucu olsa da, bu sorun zamanla düzelebilir. Ancak kısırlık için tedaviyi geciktirmemelisiniz.

Risk Faktörleri

Bazı faktörler aşağıdakiler dahil sizi daha yüksek kısırlık riski altına sokabilir:

•Yaş: Bir kadının yumurtalarının kalitesi ve miktarı, yaş ilerledikçe düşmeye başlar. 30’lu yılların ortalarında, folikül kaybı hızı daha az ve daha düşük kaliteli yumurtalara neden olur. Bu gebe kalmayı zorlaştırırken düşük yapma riskini de arttırır.

•Sigara İçmek: Servikse ve fallop tüplerine zarar vermenin yanı sıra, sigara kullanımı düşük yapma ve ektopik gebelik riskini de arttırır. Ayrıca yumurtalıkları yaşlandırdığı ve yumurtaları erken tükettiği düşünülür. Doğurganlık tedavisine başlamadan önce sigarayı bırakmalısınız.

•Ağırlık: Fazla kilolu olmak normal yumurtlamayı etkileyebilir. Sağlıklı bir vücut kitle indeksine ulaşmak yumurtlama sıklığını ve gebelik olasılığını artırabilir.

•Geçmişte Yaşanan Cinsel Hastalıklar: Klamidya ve bel soğukluğu gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar fallop tüplerine zarar verebilir. Korunmasız birden fazla partnerle ilişkiye girmek, cinsel yolla bulaşan enfeksiyon riskini daha sonra doğurganlık sorunlarına neden olabilecek şekilde artırır.

•Alkol: Günde birden fazla alkollü içecek tüketmeyin.

Önleme

Yakında veya gelecekte hamile kalmayı düşünen bir kadınsanız, aşağıdaki durumlarda normal doğurganlık şansınızı artırabilirsiniz:

•Normal bir ağırlığa sahip olun: Fazla kilolu ve az kilolu kadınlar yumurtlama bozuklukları açısından yüksek risk altındadır. Kilo vermeniz gerekirse, orta derecede egzersiz yapın. Haftada beş saatten fazla süren kuvvetli, yoğun egzersiz, yumurtlamada azalma ile ilişkilendirilmiştir.

•Sigarayı bırakmak: Genel sağlığınızdan ve fetüsün sağlığına zararlı etkilerinin yanında tütünün doğurganlık üzerinde birçok olumsuz etkisi vardır. Sigara içiyorsanız ve hamileliği düşünüyorsanız hemen bırakın.

•Alkolden uzak durun: Ağır alkol kullanımı doğurganlığın azalmasına neden olabilir. Ve herhangi bir alkol kullanımı, gelişmekte olan bir fetüsün sağlığını etkileyebilir. Hamile kalmayı planlıyorsanız, alkolden uzak durun ve hamileyken alkol almayın.

•Stresi azalt: Bazı çalışmalar psikolojik stres yaşayan çiftlerin kısırlık tedavisi ile daha kötü sonuçlara sahip olduğunu göstermiştir. Yapabiliyorsanız, hamile kalmaya çalışmadan önce hayatınızdaki stresi azaltmanın bir yolunu bulun.

•Kafein sınırlayın: Araştırmalar, kafein alımının günde 200 miligramın altına düşürülmesinin gebe kalma yeteneğinizi etkilememesi gerektiğini göstermektedir. Bu günde yaklaşık bir, iki kahvedir.

Teşhis

Makul bir sürede hamile kalmayı başaramadıysanız, kısırlığın değerlendirilmesi ve tedavisi için doktorunuzdan yardım isteyin.

Doğurganlık testleri şunları içerebilir:

•Ayrıntılı bir Jinekolojik Muayene

•Transvajinal Ultrasonografi

•Hormon Analizi: Bir kadının yumurtlayıp yumurtlamadığını anlamak için hipofiz, yumurtalık, sürrenal ve tiroid hormonlarına bakılır.

•Histerosalpingografi: Histerosalpingografi sırasında, rahiminize X-ışını kontrastı madde enjekte edilir ve rahim boşluğundaki anormallikleri tespit etmek için bir X-ışını ile film çekilir. Test ayrıca, sıvının uterustan geçip girmediğini ve fallop tüplerinden dökülüp dökülmediğini belirler. Bir takım anormallikler bulunursa, daha fazla değerlendirmeye ihtiyaç duyulur. Bazen testin kendisi, muhtemelen fallop tüplerini temizleyip açarak doğurganlığı artırabilir.

•Yumurtalık Rezerv Testi: Bu test yumurtlama için mevcut yumurtaların kalitesini ve miktarını belirlemeye yardımcı olur. Tükenmiş yumurta arzı riski taşıyan kadınlar – 35 yaşından büyük kadınlar da dahil olmak üzere – bu kan serileri ve görüntüleme testleri olabilir.

Durumunuza bağlı olarak, nadiren testler şunları içerebilir:

Diğer Görüntüleme Testleri: Belirtilerinize bağlı olarak, doktorunuz uterin veya fallop tüpü hastalığı aramak için bir histeroskopi isteyebilir.

Laparoskopi: Bu minimal invaziv cerrahi, göbek deliğinizin altına küçük bir kesi yapmak ve fallop tüplerinizi, yumurtalıklarınızı ve uterusunuzu incelemek için ince bir görüntüleme cihazı yerleştirmeyi içerir. Laparoskopi ile endometriozis, yara izi, tıkanıklık veya fallop tüplerinin düzensizlikleri ile yumurtalıklar ve uterus ile ilgili problemleri tanımlanabilir.

Genetik Test: Kısırlığa neden olan genetik bir kusur olup olmadığını belirlemeye yardımcı olur.

Tedavi

Kısırlık tedavisi nedene, yaşa, ne kadar zamandır kısır olduğunuza ve kişisel tercihlerinize bağlıdır. Kısırlık karmaşık bir hastalık olduğundan, tedavi önemli finansal, fiziksel, psikolojik ve zaman taahhütlerini içerir. Bazı kadınların doğurganlığı iyileştirmek için yalnızca bir veya iki terapiye ihtiyacı olsa da, birkaç farklı tedaviye ihtiyaç duyulması mümkün olabilir. Tedaviler, ilaç tedavisi veya cerrahi işlemle doğurganlığı geri kazanmaya çalışabilir veya gelişmiş tekniklerle hamile kalmanıza yardımcı olabilir.

Medikal Tedavi (Üreme İlaçlarıyla Yumurtlamanın Uyarılması)

Üreme ilaçları yumurtlamayı düzenler veya uyarır. Üreme bozuklukları nedeniyle kısır olan kadınlar için ilaçlar ana tedavi unsurudur. Üreme ilaçları genellikle yumurtlamayı tetiklemek için doğal hormonlar – folikül uyarıcı hormon ( FSH ) ve luteinize edici hormon ( LH ) gibi çalışır. Ayrıca daha iyi bir yumurta veya ekstra bir yumurta veya yumurta uyarmak için yumurtlayan kadınlarda da kullanılır.

Doğurganlık ilaçları şunları içerebilir:

Klomifen Sitrat: Ağızdan alınır ve hipofiz bezinin bir yumurta içeren bir yumurtalık folikülünün büyümesini uyaran daha fazla FSH ve LH salgılamasına neden olarak yumurtlamayı uyarır.

Gonadotropinler: Hipofiz bezini daha fazla hormon salgılamak için uyarmak yerine, enjekte edilen bu tedaviler, yumurtalıkları doğrudan çoklu yumurta üretmeye teşvik eder. Gonadotropin ilaçları arasında insan menopozal gonadotropin veya hMG ve FSH bulunur. Başka bir gonadotropin, insan koryonik gonadotropini yumurtaları olgunlaştırmak ve yumurtlama zamanında salımlarını tetiklemek için kullanılır. Çoğul gebelik ve gonadotropin kullanımı ile erken doğum yapma riski daha yüksek olduğu konusunda endişeler var.

Metformin: İnsülin direnci bilinen veya şüpheli kısırlık nedeni olduğunda, genellikle PKOS tanısı olan kadınlarda kullanılır. Metformin, yumurtlama olasılığını artırabilen insülin direncini iyileştirmeye yardımcı olur.

Letrozol: Letrozol (Femara), aromataz inhibitörleri olarak bilinen bir ilaç sınıfına aittir ve clomiphene benzer şekilde çalışır. Yumurtlama indüksiyonunda diğerleri kadar sık kullanılmamaktadır.

Bromokriptin: Bir dopamin agonisti olan Bromokriptin yumurtlama problemlerine hipofiz bezi tarafından aşırı prolaktin (hiperprolaktinemi) üretilmesinden kaynaklandığı zaman kullanılabilir.

Üreme İlaçlarının Riskleri

Doğurganlık ilaçları kullanmak, bazı riskleri taşır:

•Çoğul Gebelik: Oral ilaçlar, çok düşük (yüzde 10’dan az) çoğul gebelik riski ve çoğunlukla ikiz olma riski taşır. Enjekte edilebilir ilaçlarla şansınız yüzde 30’a yükseliyor. Enjekte edilebilir doğurganlık ilaçları ayrıca üçüz veya daha fazla gebelik riski taşır. Genel olarak, ne kadar çok fetüs taşıyorsanız, erken doğum riski, düşük doğum ağırlığı ve daha sonraki gelişim problemleri artar. Bazen ilaçların ayarlanması, fazla folikül gelişmesi riskini azaltabilir.

•Yumurtalık Hiperstimülasyon Sendromu ( OHSS ): Yumurtlamayı tetiklemek için fertilite ilaçlarını enjekte etmek şişmiş ve ağrılı yumurtalıklara neden olan OHSS’ye neden olabilir. Belirti ve semptomlar genellikle tedavi olmadan geçer ve hafif karın ağrısı, şişkinlik, bulantı, kusma ve ishali içerir. Ancak hamile kalırsanız, semptomlarınız birkaç hafta sürebilir. Nadiren hızlı kilo alımına, genişlemiş ağrılı yumurtalıklara, karın içindeki sıvıya ve nefes darlığına neden olabilecek daha şiddetli bir OHSS formu gelişmesi mümkündür.

•Yumurtalık Tümörlerinin Uzun Vadeli Riskleri: Doğurganlık ilaçları kullanan kadınlarda yapılan çoğu çalışma, uzun vadeli riskler varsa çok az olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, birkaç çalışma, doğurganlık ilacı kullanıp da gebelik sağlanamayan kadınların, yumurtalık tümörleri açısından yüksek risk altında olabileceğini göstermektedir. Hiç gebeliği olmayan kadınlar, over tümörleri riskinde artış gösterir, bu nedenle tedavi yerine altta yatan sorunla ilişkili olabilir. Başarı oranları, ilk birkaç tedavi döngüsünde tipik olarak daha yüksek olduğu için, ilaç kullanımını birkaç ayda bir yeniden değerlendirmek ve en fazla başarıya sahip tedavilere konsantre olmak uygun görünmektedir.

Cerrahi Tedavi

Çeşitli cerrahi prosedürler sorunları düzeltebilir veya kadın doğurganlığını iyileştirebilir. Ancak, diğer tedavilerin başarısı nedeniyle doğurganlık için cerrahi tedaviler bugünlerde nadirdir.

•Laparoskopik veya Histeroskopik Cerrahi: Bu ameliyatlar hamile kalma şansınızı artırmak için anormallikleri kaldırabilir veya düzeltebilir. Cerrahi, anormal uterin şeklinin düzeltilmesini, endometrial poliplerin ve uterus boşluğunu şekillendiren bazı fibroid tiplerinin çıkarılmasını veya pelvik veya uterus adezyonlarının çıkarılmasını içerebilir.

•Tüp Ameliyatları: Fallop tüpleriniz tıkanmışsa veya sıvı ile doluya (hydrosalpinx), doktorunuz yapışıklıkları gidermek, bir tüpü genişletmek veya yeni bir tüp açıklığı oluşturmak için laparoskopik cerrahi önerebilir. Bu ameliyat nadirdir, çünkü gebelik oranları IVF ile genellikle daha iyidir. Hidrosalpinks için tüplerinizin çıkarılması (salpenjektomi) veya uterusa yakın tüplerin tıkanması IVF ile gebelik şansınızı artırabilir.

Üreme Yardımı

En sık kullanılan üreme yardımı yöntemleri:

•Aşılama olarak bilinen İntra Uterin İnseminasyon( IUI ): IUI sırasında, uterusun içine yumurtlama zamanına yakın milyonlarca sağlıklı sperm yerleştirilir.

•Yardımcı Üreme Teknolojisi: Bu, bir kadından olgun yumurtaları almayı, onları bir erkeğin spermiyle laboratuar şartlarında döllemeyi, ve embriyoları döllenmeden sonra uterusa aktarmayı içerir. IVF en etkili yardımlı üreme teknolojisidir. Bir IVF döngüsü birkaç hafta sürer ve sık kan testleri ve günlük hormon enjeksiyonları gerektirir.

Başa Çıkma ve Destek

Kadın kısırlığı ile baş etmek fiziksel ve duygusal olarak yorucu olabilir. Kısırlık testi ve tedavisinin iniş ve çıkışlarıyla baş etmek için şu stratejileri dikkate almalısınız:

•Hazır Olun: Kısırlık testi ve tedavilerinin belirsizliği zor ve stresli olabilir. Doktorunuzdan size ve eşinize hazırlanmalarına yardımcı olmak üzere tedavinin basamaklarını açıklamalarını isteyin. Süreci anlamak endişenizi azaltmanıza yardımcı olabilir.

•Destek İsteyin: Her ne kadar kısırlık çok kişisel bir sorun olsa da, eşinize, yakın aile üyelerinize veya arkadaşlarınıza veya destek uzmanlarına ulaşın.

•Egzersiz Yapın ve Sağlıklı bir Diyet Yapın: Ilımlı bir egzersiz rutini sürdürmek ve sağlıklı besinler yemek bakış açınızı iyileştirebilir ve doğurganlık sorunlarına rağmen hayatınızı yaşamaya odaklayabilir.

•Diğer Seçenekleri Düşünün: Kısırlık tedavisi sürecinde mümkün olan en erken zamanda alternatifleri (evlat edinme, donör spermi veya yumurtası, hatta çocuk sahibi olamamayı) düşünün. Her türlü duruma hazırlıklı olmanız tedaviler sırasında en Medikal Tedavi (Üreme İlaçlarıyla Yumurtlamanın Uyarılması) Üreme ilaçları yumurtlamayı düzenler veya uyarır. Üreme bozuklukları nedeniyle kısır olan kadınlar için ilaçlar ana tedavi unsurudur. Üreme ilaçları genellikle yumurtlamayı tetiklemek için doğal hormonlar – folikül uyarıcı hormon ( FSH ) ve luteinize edici hormon ( LH ) gibi çalışır. Ayrıca daha iyi bir yumurta veya ekstra bir yumurta veya yumurta uyarmak için yumurtlayan kadınlarda da kullanılır.